کنسروسازی و اهمیت آن در حفظ و نگهداری محصولات غذایی
کنسروسازی (Conservar) برگرفته از یک لغت یونانی است که معنای تحت‌اللفظی آن حفظ و نگهداری است. در معنای شایع امروزی کنسروسازی به معنای فراهم کردن شرایطی جهت حفظ طولانی مدت مواد غذایی جهت پیشگیری از فساد این محصولات است.
در چند دهه اخیر، استفاده از کنسروسازی مواد خوراکی بسیار شایع بوده است و درحال حاضر انواع قوطی‌های کنسرو در اندازه‌های کوچک و بزرگ و در اشکال مکعب، بیضی، شیشه‌ای، پلاستیکی، آلومینیومی و گالوانیزه تولید و در کنسروسازی مواد غذایی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
در این مقاله با هدف توضیح کنسروسازی و اهمیت آن در حفظ و نگهداری محصولات غذایی، ابتدا به سوال شایع کنسروسازی چیست پاسخ داده می‌شود. سپس تاریخچه کنسروسازی مورد بررسی قرار می‌گیرد. همچنین در باب اقدامات لازم در کنسروسازی مواد غذایی توضیح داده می‌شود. در نهایت نیز در باب اهمیت مشاوره در راه‌اندازی کارخانه کنسروسازی توضیحاتی ارائه خواهد شد.
کنسروسازی چیست؟
در پاسخ به سوال کنسروسازی چیست چنین باید گفت که کنسرو سازی در واقع به معنای روش‌های متعددی است که جهت حفظ و نگهداری یک محصول در قوطی‌های فلزی به کار گرفته می‌شود. اما در کشور ایران از ابتدا از این واژه برای قوطی کردن انواع مواد غذایی استفاده شد و این اشتباه به شکل عرف در کشور ما تبدیل شد. به گونه‌ای که درحال حاضر معنایی که از کنسروسازی در ذهن تمام ایرانیان متبادر می‌شود همان قوطی کردن مواد غذایی است. در حالی‌که کنسروسازی روش نگهداری مواد غذایی است نه صرف قوطی کردن این محصولات.
کنسروسازی به بیان ساده فرایند اعمال کردن گرما به محصولات غذایی است به گونه‌ای که درب آن‌ها کاملا به شکل نفوذناپذیری مسدود شوند. این اقدام باعث می‌شود که هیچ میکروارگاسمی نتواند داخل قوطی شود و در نتیجه مواد غذایی داخل قوطی، تا زمانی که درب آن‌ها باز نشده است برای مدت زمانی طولانی سالم باقی خواهند ماند.
در واقع روش کنسروسازی مواد غذایی سبب می‌شود که این محصولات در مدت طولانی‌تری سالم و تازه باقی بمانند و در بسیاری از مواقع نیز حتی مواد غذایی کنسروی، نیازی به یخچال جهت نگهداری ندارند. از این‌رو غذاهای کنسروی برای سفر و مکان‌هایی که دسترسی به یخچال وجود ندارد، گزینه بسیار مناسبی محسوب می‌شوند.
تاریخچه کنسروسازی
تاریخچه کنسروسازی به سال 1790 برمی‌گردد. در این سال کشور فرانسه که تحت رهبری ناپلئون بود در وضعیت جنگ با سایر کشورهای اروپایی بود و از جهت تامین تغذیه سربازان خود در تنگنا بود. چراکه امکانات لازم جهت نگهداری مواد غذایی در این شرایط مقدور نبود. ناپلئون به دنبال راه چاره بود و به همین دلیل جایزه 12هزار فرانکی تعیین کرد و از همه افراد خواست که برای حل این مشکل چاره‌ای بیندیشند.
در این بین فردی به نام نیکلا آپر که سابقه فعالیت در کارخانه آبجوسازی داشت از این پیشنهاد استقبال کرد و مشغول تحقیق و بررسی شد. نیکلا آپر پس از تحقیقات فراوان به این نتیجه رسید که چنانچه مواد غذایی در محیطی سربسته که امکان وجود هوا در آن‌ها نباشد قرار بگیرند، برای مدت طولانی‌تری سالم می‌مانند. البته نیکلا آپر تحصیلات علمی لازم را در این زمینه نداشت و نمی‌دانست که این موضوع را چگونه باید اثبات و انجام دهد.
نیکلا آپر پس از تلاش‌های بی وقفه اولین کنسروهای خود را در سال 1804 در ظروف شیشه‌ای بسته‌بندی کرد. او این کنسروها را در آب جوش دما داد و سپس آن‌ها را برای استفاده ملوانان بر روی عرشه کشی عرضه کرد. عمل نیکلا آپر موفقیت‌آمیز بود و مواد غذایی تا مدت طولانی سالم ماندند.
این تجربه موفق سبب شد نیکلا آپر جدی‌تر این موضوع را دنبال کند و در نتیجه در سال 1809 اولین نمونه از مواد غذایی کنسروی را به موسسه صنایع غذایی فرانسه ارائه داد. این موسسه تحقیقات خود را آغاز کرد و در نتیجه به این مهم دست یافت که عدم وجود اکسیژن، علت سالم ماندن مواد غذایی کنسروی است. البته اگرچه نادرستی این نظریه بعدها اثبات شد اما نیکلا آپر موفق به کسب جایزه خود از ناپلئون شد.
نیکلا آپر همچنان پس از دریافت جایزه خود نیز به تحقیقات خود ادامه داد اما در نهایت پاستور یکی از دانشمندان نامی فرانسه موفق شد پرده از راز کنسروسازی بردارد. پاستور با آزمایش‌های متعددی نقش دما را بر روی میکروارگانیسم‌ها اثبات کرد. پاستور در آزمایش خود قوطی‌های کنسرو مواد غذایی را باز کرد و در محیط شهر، خارج از شهر و در ارتفاعات قرار داد. نتیجه آزمایش پاستور این بود که مواد غذایی که در هوای کثیف شهر قرار داشتند زودتر از هوای کوهستان فاسد شده بودند.
پس از این آزمایش و اثبات این موضوع، قوطی‌های حلبی ساخت آلمان جایگزین قوطی‌های شیشه‌ای شدند. در نهایت نیز به مرور زمان و البته با مطالعات گسترده پاستور، صنعت کنسروسازی به پیشرفت‌های قابل توجهی رسید و در حال حاضر شاهد این هستیم که بسیاری از مواد غذایی به این شکل بسته‌بندی و نگهداری می‌شوند.
اقدامات لازم در کنسروسازی مواد غذایی
در کنسروسازی مواد غذایی برخلاف پاستوریزه کردن این محصولات، از درجه حرارت بالا کمک گرفته می‌شود. از این درجه حرارت بالا جهت میکروارگانیسم کردن مواد غذایی استفاده می‌کنند. در واقع با این روش آندوسپور موجود در مواد غذایی کاملا از بین می‌رود. آندوسپور نوعی باکتری غیر فعال است که تحت شرایط خاصی چنانچه فعال شود، می‌تواند کشنده باشد. فلذا لازم است که کاملا از بین برود.
در این مرحله کنسروسازی مواد غذایی، برای حرارت دادن از دیگ‌های بزرگ زودپز استفاده می‌کنند و با کمک این دیگ‌ها تمامی هاگ‌ها و سلول‌های مضر رویشی را از بین می‌برند. لازم به ذکر است که درجه حرارتی که در کنسروسازی مورد استفاده قرار می‌گیرد معمولا 100 درجه سانتی‌گراد و گاها بیشتر است. در کنسروسازی مواد غذایی، حتما این مواد باید تا این اندازه حرارت ببینند، چراکه بدین وسیله مقاوم‌ترین پاتوژن‌ها (نوعی باکتری مضر) هم که مهم‌ترین عامل فساد مواد غذایی هستند، کاملا از بین می‌روند.
البته ناگفته نماند که این حرارت دهی در کنسروسازی مواد غذایی به‌وسیله تزریق بخار صورت می‌گیرد، در نتیجه در مدت زمانی کوتاه پس از این عملیات، مواد غذایی خنک می‌شوند. در واقع کنسروسازی مواد غذایی در ردیف یکی از انواع بسته‌بندی محصولات غذایی قرار می‌گیرد. در کنسروسازی مواد خوراکی، با توجه به محصولی که قرار است مورد بسته‌بندی قرار بگیرد، مراحل متعددی طی می‌شوند.
به عنوان مثال یکی از رایج‌ترین محصولاتی که به صورت کنسروی وارد بازار می‌شوند، تن ماهی‌ها هستند. جهت کنسروسازی تن ماهی‌ها باید مراحل آماده‌سازی اولیه، آب نمک‌گذاری، طبخ اولیه، قوطی‌گذاری، مرحله هواگیری از قوطی‌ها، درب‌گذاری آن‌ها، فرایند حرارتی، قرنطینه و در نهایت مرحله برچسب‌زنی انجام شود. بدیهی است که در هر کدام از این مراحل نیز به ماشین آلات و دستگاه های صنایع غذایی مخصوص به همان محصولات غذایی نیاز است.
اهمیت مشاوره در راه اندازی کارخانه های کنسروسازی
راه‌اندازی کارخانه‌های کنسروسازی مواد غذایی نیز مانند راه‌اندازی هر کارخانه دیگری نیاز به تمهیدات و مقدماتی دارند که مسلما بدون این اقدامات ابتدائی محکوم به شکست خواهند بود. از این رو لازم و ضروری است که پیش از ورود به این صنعت، تحقیق و بررسی کاملی صورت گیرد. از جمله اقدامات ضروری در ورود به این حوزه، شناخت دستگاه‌ها و ماشین آلات مورد نیاز و همین‌طور فرایند حرارت دادن و کنسروسازی است.
البته بسته به اینکه تولید چه مواد غذایی مدنظر تولیدکنندگان باشد ماشین آلات و روش کنسروسازی متفاوت خواهد بود. ازاین‌رو لازم و ضروری است که پیش از هر اقدامی جهت راه‌اندازی خط تولید مواد غذایی کنسروی، با کارشناسان صنایع غذایی، کارشناسان علوم آزمایشگاهی، مهندسین ماشین آلات صنعتی، مهندسین شیمی و… مشورت و هم‌فکری صورت گیرد. چراکه هرکدام از این افراد با توجه به تخصص خود می‌توانند مواردی را عنوان کنند که قطعا افراد غیر متخصص از آن‌ها بی اطلاع هستند.
شب چره مجموعه‌ای معتبر و قانونی است که تیمی متخصص از افراد فوق‌الذکر را گرد هم آورده است. تیم متخصص شب چره در حوزه مشاوره راه‌اندازی خط تولید مواد غذایی، مشاوره فرمولاسیون مواد غذایی و مشاوره نگارش طرح توجیهی مواد غذایی فعال هستند و مشاوره‌های کاملا تخصصی ارائه می‌دهند.
همچنین این مجموعه معتبر و قانونی در حوزه واردات مواد اولیه صنایع غذایی و فروش دستگاه‌ها و ماشین آلات خط تولید مواد غذایی دست دوم نیز دارای سابقه فعالیت موفق هستند. این مجموعه شناخته شده بهترین و با کیفیت‌ترین ماشین آلات صنایع غذایی دست دوم و همین‌طور مواد اولیه صنایع غذایی را در بستری کاملا قانونی وارد کشور می‌کنند و در ایران به فروش می‌رسانند.
جهت کسب اطلاعات بیشتر در حوزه انواع مشاوره‌های تخصصی مجموعه شب چره، استعلام قیمت، ثبت سفارش و همین‌طور خرید انواع ماشین آلات خط تولید مواد غذایی دست دوم و خرید دستگاه بسته بندی مواد غذایی از بهترین برندهای معتبر و شناخته شده، می‌توانید همه روزه در ساعات اداری با شماره تلفن 09022253620 تماس برقرار کنید تا کارشناسان و مشاوران مجموعه شب چره شما را راهنمایی کنند.
سخن پایانی
در این مقاله با عنوان کنسروسازی و اهمیت آن در حفظ و نگهداری محصولات غذایی، توضیح داده شد که کنسروسازی در واقع به معنای روش‌های حفظ و نگهداری مواد غذایی است. هرچند در ایران به فرایند قوطی کردن مواد غذایی کنسروسازی گفته می‌شود. همچنین پیرامون تاریخچه کنسروسازی و اینکه اولین بار فردی به نام نیکلا آپر به راز کنسروی کردن مواد غذایی دست یافت نیز اشاره شد.
همین‌طور اصلی‌ترین موضوع در کنسروسازی مواد غذایی که عملیات حرارت دادن مواد غذایی است به طور کامل مورد بررسی قرار گرفت. در نهایت نیز در باب اهمیت مشاوره در راه‌اندازی مواد غذایی کنسروی توضیحاتی ارائه شد.
دیدگاه خود را ثبت کنید